Możliwości jakie stwarzają platformy e-learning w edukacji szkolnej

Z dużym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że w perspektywie kilkunastu lat technologia informacyjna stanie się nieodłącznym elementem życia prywatnego i zawodowego zdecydowanej większości ludzi w naszym kręgu cywilizacyjnym. Bez podstawowych umiejętności związanych z tą technologią nie będzie możliwe wykonywanie większości zawodów oraz uzupełnianie posiadanych kwalifikacji i nabywanie nowych. Pozyskiwanie, opracowywanie i wykorzystywanie informacji stanie się częścią typowych działań prywatnych i zawodowych. Wobec tego oświata postawiona zostanie przed koniecznością przygotowania absolwentów szkół do sprawnego posługiwania się sprzętem i oprogramowaniem informatycznym i telekomunikacyjnym. Rozwój techniki i relatywny spadek cen sprzętu i oprogramowania doprowadzi do tego, że każda szkoła i uczelnia będzie wystarczająco wyposażona w sprzęt komputerowy z podłączeniem do Internetu, a ponadto prawie każdy uczeń i student będzie miał do niego prywatny dostęp. W związku z tym przed oświatą stoi poważne wyzwanie, uczynić technologię informacyjną środkiem wspomagającym nauczanie większości przedmiotów nauczania. Narzędzia oferowane przez tę technologię powinny stać się typowymi środkami dydaktycznymi.

Edukacja szkolna może skorzystać z możliwości jakie daje e-learning. Wiele rozwiązań pochodzących z tej formy kształcenia może z powodzeniem wspomagać tradycyjne lekcje szkolne. Powstanie wtedy coś w rodzaju kształcenia hybrydowego, które skupia w sobie zalety nauczania tradycyjnego i e-learningu. Takie połączenie pozwoli zminimalizować niektóre wady edukacji szkolnej. Przykładem może być problemem związany z brakiem wyrównanego poziomu wiedzy w grupie. W związku z czym nauczyciel zazwyczaj ukierunkowuje się na tzw. przeciętego ucznia. Tracą na tym jednostki poniżej średniej (nie są w stanie nadążyć za materiałem) i powyżej średniej (nudzą się na lekcji, nie wykorzystują swoich możliwości itd.). Innym problemem, w rozwiązaniu którego może pomóc e-learning jest brak czasu na to, by w trakcie lekcji zarówno przekazać niezbędną wiedzę jak i wykorzystać ją do wykonywania różnorodnych zadań oraz należycie utrwalić. W związku z tym lekcje wykorzystywane są głównie do przekazu wiedzy, a kształtowanie umiejętności, powtarzanie i utrwalanie spychane jest na pracę własną ucznia. Takich problemów można wymienić jeszcze więcej. Wszystkie mają jedną wspólną cechę – trudno je rozwiązać w ramach tradycyjnego modelu lekcji. Stąd też zasadne wydaje się sięgnięcie do wspomagania e-learningowego.

Określenie e-learning stało się w ostatnich latach popularne za sprawą korporacji i uczelni, które wdrożyły kształcenie na odległość przy użyciu Internetu lub Intranetu. E-learning oznacza prowadzenie kształcenia przy zastosowaniu komputera i dodatkowo poprzez sieć komputerową (on-line), która może być lokalną bądź globalną. Zalety tej formy kształcenia są wielorakie, stąd też jej rosnąca popularność. Do typowych składników e-learningu zaliczamy:

- treść - podstawowy element e-learningu to materiały edukacyjne; dostarczane są do odbiorcy za pomocą takich nośników jak płyta cd, lokalna sieć komputerowa i Internet;

- komunikacja - e-learning oferuje możliwość komunikowania się nauczyciela z uczniami, jak i uczniów miedzy sobą; odbywa się ono tradycyjnie poprzez wideokonferencję, pocztę elektroniczną lub czat, jednakże ta forma kształcenia nie wyklucza kontaktu bezpośredniego;

- wirtualna rzeczywistość - na ekranie komputera uczniowie mają możliwość nie tylko prostego przeglądania treści ale także mogą eksperymentować, obserwować symulację zdarzeń i urządzeń, wirtualna rzeczywistość pozwala zobaczyć pracujące przekroje maszyn, interaktywne mapy, wnętrza organizmów, niedostępne miejsca, itd.;

- współpraca - e-learning umożliwia realizację pracy grupowej, wspólną naukę oraz wspólne rozwiązywanie problemów, wirtualne tablice ogłoszeniowe i fora dyskusyjne to miejsca prezentacji własnych poglądów i wymiany spostrzeżeń;

- narzędzia - prosty w obsłudze zestaw narzędzi (tworzących tzw. platformę e-learning), zarówno do tworzenia treści dydaktycznych jak i do zarządzania procesem szkoleniowym, umożliwia nauczycielom, nawet z niewielkim przygotowaniem informatycznym, tworzenie materiałów edukacyjnych oraz ewaluację pracy i osiągnięć uczniów;

- systemy oceny - nauczanie prowadzone z wykorzystaniem komputera jak i rozbudowane systemy zarządzające szkoleniami oferują nowe możliwości samooceny i oceny ucznia, np. program może dokonać oceny stopnia przyswojenia przez ucznia wiedzy przed przystąpieniem do nauki i odpowiednio do uzyskanych rezultatów dobrać materiał szkoleniowy; nowoczesne systemy LMS (Learning Management System) oferują nie tylko proste testowanie osiągnięć lecz także możliwość wytyczenia i automatycznej kontroli ścieżki nauki;

- raportowanie - systemy LMS wykonują raporty przeznaczone dla ucznia jak i nauczyciela, potrafią rejestrować uczestników, kontrolować prawidłowy przebieg nauki oraz dokonywać weryfikacji osiągnięć.

W e-learningu kontakt nauczyciela z uczniem możliwy jest za pośrednictwem Internetu, dzięki technikom informatyczno – telekomunikacyjnym i odbywa się w trybie synchronicznym (w czasie rzeczywistym, jednoczesna obecność w sieci ucznia i nauczyciela) lub asynchronicznym (uczeń sam wybiera czas nauki). W warunkach szkolnych przydatny może być właśnie tryb asynchroniczny. Posiada on następujące zalety:

elastyczność – zapewnia stały dostęp do materiałów edukacyjnych znajdujących się na płytach cd, stronach WWW lub serwerach FTP z dowolnego miejsca i w dowolnym czasie, przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu;
zindywidualizowany czas i tempo nauki, dostosowane do potrzeb i możliwości konkretnego ucznia;
możliwość samokontroli uzyskiwanych rezultatów;
czas na przemyślenie poznawanego materiału, w warunkach typowej lekcji jest on raczej niewielki;
łatwość aktualizacji i uzupełniania źródeł wiedzy;
łatwość monitorowania pracy i osiągnięć uczniów.

Edukacja asynchroniczna jest prowadzona głównie przy pomocy specjalnych platform e-learning (oprogramowania) ale także poczty elektronicznej, list i grup dyskusyjnych oraz multimediów na płytach CD.

Jednakże zdecydowanie najlepszym pośrednikiem pomiędzy uczniem a nauczycielem jest specjalne oprogramowanie, zwane popularnie platformą e-learning. Najczęściej jest to połączenie bazy danych zawierającej wiedzę merytoryczną (czasami z dużym udziałem multimediów), modułu poczty elektronicznej, forum dyskusyjnego, czatu, modułu testującego nabytą wiedzę i umiejętności, mechanizmu logowania ucznia oraz elektronicznego dziennika. Uczeń ma dostęp do modułu szkoleniowego (z merytoryczną wiedzą i zadaniami do wykonania) za pośrednictwem standardowej przeglądarki internetowej po zalogowaniu się. Dzięki poczcie elektronicznej ma możliwość utrzymywania kontaktu z nauczycielami i innymi uczniami. Tą drogą dostarcza nauczycielowi swoje prace i otrzymuje ich recenzje. Nauczyciel ma dostęp do modułu administracyjnego, w którym dokonuje zapisu uczniów oraz monitoruje ich aktywność i postępy w nauce. Także proces tworzenia struktury szkolenia i umieszczania w nim konkretnych materiałów merytorycznych przebiega sprawnie dzięki mechanizmom tego modułu. Kontrola postępów ucznia możliwa jest dzięki rozbudowanym testom.

Przydatność narzędzi e-learningowych w realiach szkolnych jest duża. Jednakże powinny być one wykorzystywane w specyficzny sposób – do wspomagania tradycyjnych lekcji. Jest to dobra metoda na pozalekcyjne dostarczenie potrzebnej wiedzy, dzięki czemu w trakcie lekcji nauczyciel będzie mógł skupić się na takim nauczaniu, które polega na operowaniu wiedzą w celu rozwiązania problemów. Platforma internetowa umożliwia sprawne wprowadzenie na lekcje metod problemowych, czy szerzej aktywizujących. Umożliwia także zaangażowanie uczniów do wykonywania różnorodnych, kształcących projektów, np. związanych z celami ścieżek edukacyjnych. Ponadto, taka forma nabywania wiedzy będzie dla uczniów bardziej kształcąca i atrakcyjna. Zwiększy się ich motywacja i zaangażowanie w proces kształcenia.

Obecnie można wymienić następujące pomysły na wykorzystanie narzędzi e-learningowych w edukacji szkolnej:

Do tworzenia i udostępniania dokumentacji nauczycielskiej – elektroniczny dziennik lekcyjny, program nauczania, standardy wymagań, program działań wychowawczych – udostępnianej on-line uczniom i ich rodzicom. Oczywiście informacje dotyczące poszczególnych uczniów powinny być dostępne wyłącznie dla osób zainteresowanych (logowanie z hasłem). Platforma e-learning daje możliwość stworzenia oddzielnego konta dla każdego ucznia. W ten sposób można znacznie poprawić obieg informacji pomiędzy szkołą a uczniami i ich rodzicami. Elementem tego systemu, zapewniającym interakcję, może być poczta elektroniczna i programy do komunikacji natychmiastowe.

Do tworzenia i udostępniania własnych, elektronicznych środków dydaktycznych (mapy, zestawy zdjęć, elektroniczne podręczniki, fragmenty tekstów źródłowych, naukowych i literackich – z obudową dydaktyczną, fragmenty filmów, pliki dźwiękowe, wykresy, diagramy, prezentacje multimedialne, programy komputerowe, testy, ćwiczenia). Platformy e-learning często zawierają własne narzędzia do tworzenia źródeł wiedzy. W proces tworzenia elektronicznych środków dydaktycznych powinni być zaangażowani uczniowie – to będzie sposób na ich zaktywizowanie. Każdy uczeń, w ramach swoje konta, może uzyskać dostęp do tych źródeł wiedzy, które pomogą mu w przygotowaniu się do lekcji lub w rozwiązaniu zadania. Własne środki dydaktyczne uniezależnią nauczyciela od produktów komercyjnych i pozwolą, w sposób pełniejszy, dostosować przebieg lekcji do postawionych celów. Ponadto, elektroniczne źródła wiedzy wydają się być dla uczniów bardziej atrakcyjne niż tradycyjne. Korzystanie z nich będzie dla uczniów przygotowaniem do funkcjonowania w realiach społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy.

Do prowadzenia lekcji w sali tradycyjnej lub z wykorzystaniem elektronicznych źródeł wiedzy w pracowni komputerowej. Lekcja przestanie być wtedy miejscem prostego i nieefektywnego przekazywania wiedzy, a stanie się miejscem efektywnej pracy nad rozwiązywaniem problemów. Potrzebną, szczegółową wiedzę uczniowie nabędą w trakcie przygotowywania się do lekcji, korzystając ze specjalnej platformy e-learnig, strony www stworzonej przez nauczyciela (także ze źródłami wiedzy przygotowanymi przy udziale samych uczniów), z innych tematycznych stron www poleconych przez nauczyciela oraz z zasobów udostępnianych w Internecie przez biblioteki, urzędy, uczelnie, organizacje i instytucje. Platforma e-learning pozwala na wprowadzenie obowiązkowych testów po każdej partii materiału, dzięki czemu uczeń będzie zobligowany do opanowania tych wiadomości, które nauczyciel uzna za najistotniejsze dla danej lekcji. W trakcie lekcji uczniowie będą wykonywali zadania wymagające wykorzystania zgromadzonej wcześniej wiedzy. Aktywna i twórcza działalność, duży poziom zainteresowania, a co za tym idzie i motywacji oraz dyskusje powinny przynieść większy efekt edukacyjny niż obecne, tradycyjne lekcje. Ponadto, nauka konkretnego przedmiotu będzie wtedy połączona z nabywaniem umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnej.

Do wspomagania procesu dydaktycznego przy pomocy projektów edukacyjnych. Grupy uczniów, w ramach pracy pozalekcyjnej, mogą wykonywać projekty, których efekt może mieć postać strony www, elektronicznego środka dydaktycznego, płyty multimedialnej, elektronicznej gazetki szkolnej itp. Wykonanie projektu będzie wymagało posługiwania się wiedzą i umiejętnościami z kilku przedmiotów nauczania. Uczniowie w ten sposób będą powtarzali i utrwalali poznaną wiedzę, ćwiczyli jej praktyczne zastosowanie oraz uczyli się współpracy w grupie. Uzyskają także możliwość integrowania wiedzy i umiejętności pochodzących z różnych dyscyplin naukowych do rozwiązywania konkretnych problemów.

Do testowania i oceniania wiedzy i umiejętności uczniów. Elektroniczne testy będą sprawdzały poziom osiągnięcia przez każdego ucznia celów operacyjnych poszczególnych zajęć. Skonstruowane zostaną głównie z tzw. pytań z wyposażeniem, w których odpowiedzi udziela się po analizie mapy, diagramu, tabeli, zajęcia itp., sprawdzających nie tylko wiedzę, ale także umiejętności. Stosowane będą dwojakiego rodzaju testy: uczące – czyli takie, które w przypadku udzielenia błędnej odpowiedzi odeślą do odpowiedniej bazy wiedzy oraz sprawdzające – czyli takie, które automatycznie będą punktowały każdą odpowiedź i podawały końcowy wynik. Platformy e-learning dysponują narzędziami do generowania testów. Nauczyciel może skorzystać także ze specjalnych generatorów testów jeżeli chce je stworzyć w postaci własnej strony www, np. z Hot Potatoes (można go pobrać ze strony http://www.hotpotatoes.prv.pl/). Program ten składa się z 6 modułów tworzących 6 rodzajów testów i ćwiczeń w formie strony www (pytania jednokrotnego i wielokrotnego wyboru, tekst z brakującymi wyrazami do wstawienia, wpisywanie odpowiedzi na pytania lub tłumaczeń zdań, krzyżówka do rozwiązania, układanie wyrazów w zdania, układanie zdań według określonej kolejności). Program po wprowadzeniu danych w prostej postaci (pytanie + odpowiedzi) generuje kompletne strony internetowe zawierające kody JavaScript pozwalające na interakcję, zliczanie poprawnych odpowiedzi oraz podpowiedzi do pytań. Przy korzystaniu z programu nie jest konieczna żadna znajomość konstrukcji stron www i języka JavaScript. Stworzone w ten sposób testy mogą zostać umieszczone w Internecie lub po prostu na twardym dysku komputera i wykorzystywane do przeprowadzania różnorodnych sprawdzianów. Jeżeli kontrola wiedzy i umiejętności będzie oparta na takich testach, to proces ten zostanie w dużym stopniu zobiektywizowany, a nauczyciel uniknie podejrzeń o stawianie niesprawiedliwych ocen. Wpłynie to pozytywnie na stosunek uczniów do nauczycieli.

Pewnym problemem dla nauczycieli chcących korzystać z narzędzi e-learningu może być fakt, że platformy e-learningowe, tak jak każde oprogramowanie, szkoła musi kupić i umieścić na serwerze (lub nabyć taką wersję, która dostępna jest na serwerze dostawcy). Jednakże istnieją już polskie platformy, których koszt nie jest wysoki i nie stanowi bariery dla organów prowadzących szkoły. Ponadto, niektóre firmy oferują bezpłatnie starsze wersje swoich platform. Przykładem może być program Xtention, który dla szkół jest dostępny bezpłatnie, po zarejestrowaniu się, na stronie http://www.xtention.net/free.htm. Jednakże jest on angielskojęzyczny i wymaga własnego serwera oraz dodatkowego oprogramowania: Windows 2000 Serwer i MS SQL 2000.

Nauczyciel, który nabędzie odpowiednią biegłość w posługiwaniu się sprzętem i programami komputerowymi może sam stworzyć coś w rodzaju internetowej bazy wiedzy dla swoich uczniów (jako stronę www). W połączeniu z pocztą elektroniczną, czatem, elektronicznym dziennikiem da ona namiastkę platformy e-learning. Nawet ta namiastka pozwoli osiągnąć nauczycielowi takie korzyści, jakie w warunkach szkolnych oczekiwane są od narzędzi e-learningowych czyli usprawnienie procesu edukacyjnego i przygotowanie ucznia do funkcjonowania w realiach społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. Obserwując aktualne tendencje w zakresie kształcenia ustawicznego dorosłych możemy z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że za kilka lat dla dzisiejszych uczniów korzystanie z platform, e-learning stanie się codziennością. Szkoła powinna przygotować ich do tego.

Efektywne wykorzystywanie technologii informacyjnej w edukacji szkolnej wymaga wcześniejszego, odpowiedniego przygotowania zarówno kandydatów na nauczycieli, jak też przeszkolenia tych, którzy już pracują. Obecnie prawie wszystkie uczelnie zapewniają studentom, którzy wybrali specjalizację nauczycielską podstawowy kurs komputerowy. Także oferta kursów i studiów podyplomowych dla nauczycieli, kształcących w zakresie posługiwania się komputerem jest dosyć bogata.

Jednakże, z doświadczeń państw Europy Zachodniej wynika, że typowe – ogólne - szkolenia komputerowe dla nauczycieli nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Najczęściej bowiem nie wychodzą one poza podstawowe kursy komputerowe, podczas których poznawano główne funkcje komputera osobistego i sieci lub też szczegóły oprogramowania tworzonego na użytek profesjonalny (np. edytory tekstu, edytory grafiki, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, przeglądarki internetowe itp.). Taka wiedza musi jednak być regularnie uzupełniana i uwspółcześniana ze względu na szybki postęp technologiczny w informatyce. Poza tym sama umiejętność obsługi komputera lub posługiwania się konkretnym programem nie jest wystarczająca do prowadzenia sprawnego nauczania wspomaganego technologią informacyjną. Potrzebne są jeszcze pomysły. W klasie szkolnej większość nauczycieli nie wykorzystuje w pełni wiadomości wyniesionych z kursów, w rezultacie - stosowane przez nich metody nauczania niewiele się zmieniły. W edukacji - podobnie jak w sporcie - teoria musi być poparta doświadczeniem, a najlepsze efekty osiągnąć można tylko poprzez praktykę.

W wyniku przeprowadzonych w Europie Zachodniej prac analitycznych stwierdzono, że najwięcej uwagi przywiązuje się do szkoleń w zakresie nowoczesnych urządzeń, a znacznie mniejsze nakłady ponoszone są na szkolenia dotyczące innowacyjnych metod nauczania. Zasugerowano więc, że należy utworzyć dwa dodatkowe poziomy szkoleń. Po pierwsze, pokazywać, jak wykorzystywać komputery w ramach określonych przedmiotów i metod nauczania. Po drugie, stosowanie technologii informacyjnej powinno wspomagać promowanie interdyscyplinarnego podejścia do edukacji. Podobne postulaty odnoszą się do polskiej rzeczywistości oświatowej. Efektywne szkolenie nauczycieli w zakresie wykorzystywania technologii informacyjnej w procesie nauczania aktywizującymi metodami powinno opierać się na wykonywaniu praktycznych projektów. Tematyka projektów powinna być tak dobrana, by nauczyciele nabyli umiejętności potrzebne do stosowania komputerów i Internetu w codziennej pracy dydaktycznej. Kończąc jakąkolwiek formę doskonalenia zawodowego nauczyciel powinien być przekonany do konieczności stosowania technologii informacyjnej w nauczaniu swojego przedmiotu oraz mieć odpowiednie pomysły i umiejętności do ich realizacji.

Dobre rezultaty w tym zakresie powinny dać kursy internetowe oparte o platformy e-learning. Dzięki nim można uniknąć czynników utrudniających nauczycielom kształcenie. Kurs internetowy jest relatywnie tani, w zasadzie nie wymaga wyjazdów poza miejsce zamieszkania oraz umożliwia naukę w dniach i godzinach wybranych przez uczestnika. Jednocześnie, poprzez swoją konstrukcję wymusza twórczą aktywność – współpracę w grupie, systematyczne wykonywanie zadań oraz wymianę poglądów. Kurs taki nie tylko dostarcza wiedzy, ale przede wszystkim ułatwia nabywanie umiejętności. Celem internetowych kursów dla nauczycieli powinno być przygotowanie do aktywnego stosowania nowoczesnych technologii informacyjnych w projektowaniu i prowadzeniu lekcji różnych przedmiotów nauczania. Ważne jest, by nauczyć uczestników kursu jak najlepiej projektować i prowadzić zajęcia z użyciem komputera i Internetu, jak technologią informacyjną wspomagać aktywne metody nauczania, jak tworzyć multimedialne środki dydaktyczne, a także jak ewaluować osiągnięcia uczniowskie.

Proces przygotowywania do wykorzystywania TI w edukacji powinien zaczynać się już w trakcie studiów. Podstawowe kursy obsługi komputera oferowane studentom przez wiele uczelni nie wydają się wystarczające. Konieczne jest połączenie zajęć z dydaktyki danego przedmiotu nauczania z nauką wykorzystywania TI dla potrzeb tej dydaktyki. Wymaga to oczywiście rozbudowania programów studiów dających specjalność nauczycielską. Studenci powinni dzięki temu nabyć umiejętność wykorzystywania TI do nauczania konkretnego przedmiotu. Powyższy cel można łatwiej osiągnąć wspomagając tradycyjne wykłady i ćwiczenia pracą studentów na platformach e-learning. Przede wszystkim może się tam znaleźć baza wiedzy potrzebnej do przygotowywania się do zajęć wraz ze słownikiem fachowej terminologii. Platforma e-learning pozwala na łączenie każdej porcji wiedzy z obowiązkowym testem, co zdecydowanie zwiększa prawdopodobieństwo właściwego przygotowania się studentów do zajęć. Również proces przesyłania prowadzącemu zajęcia różnych prac wykonywanych przez studentów oraz odsyłania recenzji jest wtedy szybszy i prostszy. Platforma e-learning umożliwia także okresowe testowanie wiedzy i umiejętności studentów, a im samym daje możliwość pracy grupowej przy wykonywaniu różnych projektów. Możliwe jest także tworzenie forów dyskusyjnych generujących aktywność intelektualną dzięki odpowiedniemu doborowi tematów. Innym elementem zawartości platformy e-learning mogą być zestawienia stron www przydatnych do wykonywania zadań stawianych przez prowadzącego zajęcie lub po prostu przydatnych dla studentów. Pierwsze doświadczenia z prowadzeniem zajęć wspomaganych platformą e-learning wydają się być zadowalające.

Przeglądając zasoby Internetu można zobaczyć, że kursy internetowe powstają w Polsce coraz częściej (strony www z informacjami o e-learning zebrane są pod adresem: http://dmoz.org/ w katalogu: World/Polska/Nauka i Edukacja/Nauczanie zdalne). E-learning ma przed sobą wielką karierę, także w oświacie i szkolnictwie wyższym.

źródło: gazeta-it.pl

2. drukuj

« strona główna | archiwum » « poprzedni | następny »